مقایسه روش‌های سنجش توسعه پایدار منطقه‌ای با استفاده از شاخص‌های ترکیبی (مطالعه موردی: استان‌های کشور ایران)

یکی از الزامات اساسی فرایند توسعه پایدار ملی، توجه به ویژگی‌های منطقه‌ای با استفاده از مجموعه‌ای از شاخص‌های اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی است تا ضمن شناسایی این تفاوت‌ها، بتوان منابع را به صورت بهینه به مناطق مختلف تخصیص داد. از طرفی شناسایی شاخص‌ها و روش‌هایی که بتواند به بهترین نحو این تفاوت‌ها را نشان دهد، بسیار حایز اهمیت است. هدف از پژوهش حاضر، بررسی تفاوت‌های منطقه‌ای استان‌های ایران از منظر توسعه پایدار با استفاده از مجموعه‌ای از شاخص‌ها و همچنین مقایسه روش‌های مختلف اندازه گیری و سطح‌بندی با استفاده از شاخص‌های ترکیبی است. برای این منظور، ابتدا 13 شاخص از حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی و محیط‌زیستی شناسایی و داده‌های متناظر با آن‌ها برای 28 استان کشور ایران گردآوری شد. برای تهیه شاخص ترکیبی، از 5 روش Z- استاندارد، موریس، مک‌گراناهان، تحلیل‌عاملی و تحلیل مؤلفه‌های اصلی استفاده شده و شاخص‌های ترکیبی برای استان‌ها محاسبه و سطح‌بندی شدند. براساس این سطح‌بندی، به طورکلی استان‌های تهران و کهکیلویه و سمنان در رتبه‌های اول تا سوم و استان‌های سیستان و بلوچستان و کردستان در رتبه‌های آخر از نظر حرکت به سوی پایداری قرار گرفتند. پس از سطح‌بندی و تهیه شاخص‌های ترکیبی استان‌ها، روش‌های مختلف اندازه‌گیری و سطح‌بندی با محاسبه ضریب همبستگی اسپیرمن مقایسه شدند. یافته‌های تحقیق نشان داد که تمامی روش‌ها ارتباط معنی‌داری با یکدیگر دارند، اما این رابطه در برخی از روش‌ها از جمله روش مک‌گراناهان با روش تحلیل مؤلفه‌های اصلی بیشتر است.